Hoe ontwikkelen we overleef mechanismen? Vanaf de eerste dag in ons leven ervaren we (onbewust) het verschil tussen veiligheid en onveiligheid. Als de zorg voor de onveiligheid niet vanuit onze ouders komt, dan leren we patronen aan die ons helpen om de onveiligheid te “overleven”. Volgens sommige wetenschappers leren we dit al in de baarmoeder, anderen beweren dat die overleefmechanismen aangeboren zijn. Hoe dan ook zijn de eerste levensjaren van belang hoe we leren hechten, veilig zijn of juist niet en hoe we daar op reageren.
Een praktijkvoorbeeld
Yvette (niet haar echte naam) is al een tijdje in behandeling voor haar codependentie patronen. Ze bindt zich snel aan mensen, maar voelt ook dat ze niet echt de verbinding aan gaat als het er op aan komt. Als iemand beschikbaar is, neigt ze juist weer naar afstand. Relaties beëindigen lukt haar nauwelijks, omdat ze zich heel goed kan inleven weet ze hoe verschrikkelijk het voelt als iemand je afwijst. Dat gevoel iemand aandoen kan ze niet verdragen.
Langzaam maar zeker komt het besef dat haar patronen iets te maken hebben met haar opvoeding en het gezin waar ze is opgegroeid. Tijdens een van de sessies komt er een herinnering aan grote verlatenheid. Ergens resoneert dit gevoel met het verhaal dat haar moeder haar had verteld over de eerste weken van haar leven waarin Yvette alleen in een wieg in het ziekenhuis lag. Haar moeder was ziek geworden na de bevalling. In de tijd dat zij geboren werd, mocht je als kind alleen bij je moeder liggen om gevoed te worden.
De voedingsmomenten hadden misschien nog iets goed kunnen maken van haar eenzame bestaan als zuigeling, ware het niet dat haar moeder destijds in staat was geweest haar in te prenten dat ze haar dochter nodig had. Haar moeder vertelde graag over de ogen van Yvette en hoe die voor haar hadden gezorgd en haar geruststelde dat het wel goed zou komen… De parentificatie was begonnen en zowel haar verlatingsangst als haar overlevingsmechanisme waren ontkiemt door haar het gevoel te geven dat ze zowel voor haar moeder als voor zichzelf moest zorgen. #parentificatie
Yvette moest haar moeder dus gelukkig maken, want dat kon ze schijnbaar niet zelf. En als haar moeder niet gelukkig was, dan was haar vader dat ook niet… Zo leerde ze al op jonge leeftijd alles goed in de gaten te houden, in te grijpen als haar moeder overstuur was en lief en zorgzaam te zijn zodat ze geen aanleiding was voor nog meer verdriet. De oorzaak van het verdriet van haar moeder begreep ze niet, maar ze had wel het idee dat het iets met haar vader te maken had. En dus werd ze boos op haar vader.
Toen ze een jaar of 9 was, nam haar moeder haar regelmatig in vertrouwen over de oorzaak van dat verdriet; ze werd niet begrepen door haar man. En zo werd het vermoeden van Yvette bevestigd; haar vader was de boosdoener. Yvette toonde begrip voor haar moeder en hoopte zo haar leed te verzachten. #codependency #aanpassen #redden.
Omdat we zo loyaal zijn aan onze ouders en het voorbeeld dat gegeven wordt in het gezin waar we opgroeien zo vanzelfsprekend is, kost het tijd voordat Yvette kan erkennen dat er niemand oog had voor haar behoeftes. Dat het niet haar taak als 9 jarig meisje had mogen zijn om de zorg voor de emoties van haar moeder op zich te nemen. Ze realiseert zich dat ze af en toe wel wat verzet voelde tegen de rol die ze tegen wil en dank had aangenomen, maar ieder verzet draaide uit op een schuldgevoel over haar eigen egoïsme. Haar moeder had het immers zo zwaar. Hoe kon Yvette haar nog meer verdriet doen? #gaslighting.
Ook het tonen van eigen behoeftes of gevoelens bleek niet veilig; want dan kreeg ze te horen dat zij te gevoelig was of dat wat ze voelde niet waar was. En dat geloofde ze #selfgaslighting.
Als ze lief was en vooral deed wat mama van haar verwachtte, kreeg ze te horen dat ze een lief kind was. Ze werd in het openbaar geroemd om haar lieve zorgzame karakter. #primairedelen (zie ook de voice dialogue blog).
Ze raakt gewend aan de uitspraak van haar moeder dat zij ‘iemand nodig heeft om haar verhaal bij te doen’. Yvette voelde zich daardoor gezien ‘want zij kon die iemand zijn en dat gaf haar een gevoel dat ze bijzonder en iets waard was’. Zo krijgt ze dat beetje erkenning die ze zo nodig heeft als kind, dus blijft ze dit patroon vasthouden… Ook in latere relaties.
Het is soms verwarrend om de link te leggen tussen dat wat je vroeger geleerd hebt en dat waar je nu tegenaan loopt in relaties. Je partner toont de eigenschappen die jou raken niet op exact te zelfde wijze als je ouders dat deden. Jouw lichaam geeft echter precies aan wanneer de noodzaak om te overleven wordt getriggerd. En zo is je eigen gevoel een goede indicatie om te herkennen wanneer jij jouw overleefmechanismen nodig hebt om je veilig te voelen in de liefdesrelaties. Deze patronen blijken op den duur meestal niet zo effectief om gelijkwaardige relaties op te bouwen. In de volgende blog meer over opgroeien met codependentiepatronen.
Samen op ontdekkingstocht
Herkenbaar? In therapie kun je leren hoe het ook anders kan. En vanuit daar onderzoeken wat je nodig hebt in je volwassen leven om meer jezelf te kunnen zijn. Interesse om dat te onderzoeken? Neem dan contact op met mij.
Jouw lichaam geeft aan wanneer de noodzaak om te overleven wordt getriggerd.
