Hoe de Polyvagaal theorie ons helpt te begrijpen wat er gebeurt als we onveilig zijn en hoe we daarvan herstellen (of niet).
Trauma zit in een klein (donker) hoekje
Ze was samen met haar man thuis. Buiten was het al donker en ze zaten in de huiskamer gezellig te kletsen. Toen ze gerommel hoorde in de keuken werden ze alert, daarna ging het snel. Er was een iemand binnen. Haar man liep naar de hal en zag dat het een man was in donkere kleding. Ze weet vanaf dat moment eigenlijk niet meer wat er gebeurt. Alleen dat ze het alarmnummer probeert te bellen en het nummer niet meer weet. En dat ze weg wil maar dat kan niet, de weg naar buiten is geblokkeerd door de man in de hal. Het voelt alsof ze geen beweging meer kan maken #bevriezen.
Gelukkig was de politie er snel waardoor zij de bevriezingstoestand kon verlaten. Ze wilde naar haar man toe lopen, die buiten stond te kijken hoe de politie te werk ging. Ze voelde hoe haar lichaam trilde en beefde (afvloeien van energie die niet gebruikt kon worden).
Vanuit de Polyvagaal theorie bezien is het trillen, beven en het bewegen naar een veilige persoon een herstellende respons. Ze werd daar echter in tegengehouden. De politie wilde haar en haar man eerst afzonderlijk verhoren. Ze kon en mocht dus nog niet naar de veiligheid van haar man toe (verbinden en veiligheid). Het trillen en beven was ook maar raar toch? Dus probeerde ze het te stoppen. Ze moest het verhaal vertellen. Meerdere keren, zakelijk en feitelijk. Begrijpelijk, want de politie moest weten wat er was gebeurd en checken of dat verhaal consistent is en overeenkomt met dat van haar partner. Tegelijkertijd was dit mogelijk juist funest voor haar zenuwstelsel en de herstel responsen die het in gang had gezet #verbinden #energieloslaten
En nu zit ze hier in mijn praktijk; de beelden en het verhaal zijn ingebrand en houden haar wakker. Donker is nu een trigger voor haar zenuwstelsel om haar eraan te herinneren dat het niet veilig is. Alles staat nog steeds op scherp in haar systeem. Geluiden komen harder binnen, vooral als ze thuis is. En dus vooral als het donker is. Ze heeft dromen en beelden die terug komen #traumasporen.
Mensen om haar heen begrijpen niet zo goed dat ze er nog steeds last van heeft. Begrijpen hoe ons zenuwstelsel werkt, in het bijzonder de Polyvagaal theorie, zorgt wellicht voor meer begrip.
Trauma is wat er binnenin ons gebeurt
We weten steeds meer over trauma, hoe het ontstaat en hoe we er mogelijk van kunnen herstellen. Op het eerste gezicht lijkt het vanzelfsprekend waar haar trauma vandaan komt; de overval van iemand die ongewenst haar huis binnenkomt. Maar op basis van wat de Polyvagaal theorie (Steven Porges) en de theorie van Peter Levine (onder andere van “De stem van het lichaam”) zeggen, lijkt gaandeweg het traject dat de gebeurtenissen na de stress van de overval hierin mogelijk veel bepalender zijn geweest voor de (PTSS?) klachten die ze nog steeds heeft. Zoals het onderbreken van de behoefte om zich direct na de voorval te verbinden met haar man. Bedoeld om weer een gevoel van verbondenheid en veiligheid te voelen en waarbij ons zenuwstelsel mag herstellen. Het onderdrukken van haar lichamelijke reactie (trillen en beven) nadat het gevaar geweken was, zodat de lichamelijke stress af kan vloeien die ze niet heeft kunnen gebruiken in de impuls om te vluchten. Door het beven en trillen krijgen onze hartslag en bloeddruk weer normale waardes. Maar ook het gevoel van eenzaamheid dat ze had toen ze alleen met de politie moest praten. Haar brein kon nog maar nauwelijks bevatten wat er precies gebeurd was en nu moest ze een feitelijke en kloppende weergave geven. Ze voelde angst of ze het wel goed zou doen.
Gabor Mate zegt over trauma; “Trauma is niet wat er met ons gebeurt maar wat er binnenin ons gebeurt”. Deze kennis over trauma kan het verschil maken tussen iets wat opgeslagen wordt als een trauma of iets wat verwerkt kan worden als een hele vervelende gebeurtenis, maar vooral ook eentje die voorbij is gegaan. Gelukkig was er voor deze dame, op basis van de Polyvagaal theorie en de handvatten die we hebben om het zenuwstelsel alsnog te laten herstellen, een weg terug.
Je eigen stresssignalen herkennen
Tot slot; goed om te weten dat ons zenuwstelsel ons precies vertelt wat we als stress ervaren of waar we ons in een flow van activiteit en veiligheid bevinden. In bovenstaande casus is er geen twijfel over de stressfactor van zo’n overval. Toch kunnen veel minder voor de hand liggende situaties in ons zenuwstelsel een soortgelijke reactie opleveren. Een boze baas of ruzie met onze partner, heel erg je best doen om iets voor elkaar te krijgen en het lukt niet, pesten of een roddel die we over onszelf horen… onze stressreactie heeft met heel veel verschillende factoren te maken. Zo kunnen onze hechting en eventuele traumatische gebeurtenissen in het verleden een rol spelen in de mate waarin ons zenuwstelsel is ingesteld op stress.
Neem jezelf dus vooral serieus in de signalen die je lichaam geeft. Ons zenuwstelsel maakt geen onderscheid in verschillende soorten stress of de aanleiding ervan.
"Trauma is niet wat er met ons gebeurt maar wat er binnenin ons gebeurt."
