Een blog over de taak die ons wordt toebedeeld om voor onze ouders te zorgen als mantelzorger. Hoeveel leed en oude patronen weer geraakt kunnen worden en de onmacht om ze op te lossen…
Hoe Jeanine haar codependentie patronen (toch niet helemaal) doorbrak
Daar zit ze; de ogen vol tranen van onmacht en frustratie. Hopeloosheid en verdriet tegelijkertijd. Het was toch allemaal duidelijk. Ze was toch klaar? Ze wist toch hoe ze voor zichzelf kon zorgen?
Jeanine (niet haar echte naam) heeft een paar jaar geleden een traject bij mij gevolgd om haar codependentie patronen te doorbreken. Het lukte maar niet om een langdurige fijne relatie aan te gaan en ze begon in te zien dat er mogelijk iets met haar aan de hand was. Gaandeweg het traject had ze moeten constateren dat haar beide ouders er niet echt voor haar geweest waren. Haar vader was er eigenlijk nooit, haar moeder was er wel maar had haar al op jonge leeftijd verleid om de moederrol op zich te nemen #parentificatie. Ze wist dat haar moeder een traumatische jeugd had gehad, maar ze had zich nooit gerealiseerd hoe dat trauma door had gewerkt in haar eigen leven. Ze wist niet beter… en haar ouders waren toch gewoon haar ouders die hun best deden?
Jeanine had haar gevoel van verlatenheid leren kennen, dat ze met pleasen, zorgen voor en aanpassen vrijwel haar hele leven had weten te beschermen. Ze had in haar proces geleerd om zelf voor dat machteloze en weerloze meisje in haar te zorgen zodat ze de pleaser en aanpasser minder nodig had in haar leven. Het had haar een fijne en gelijkwaardige relatie opgeleverd met iemand waar ze nu al jaren gelukkig mee was. Ze was bewust uit haar zorgende rol gestapt naar haar moeder toe. Dat had haar hele gestel goed gedaan. Ze sliep beter en had gaandeweg het proces steeds meer zicht gekregen op de dingen die ze zelf wilde doen. Ze voelde meer balans in haar leven. Ze had ook moeten constateren dat haar moeder een trigger bleef. Vooral als haar moeder vanuit de oude patronen en haar eigen onvermogen om met pijn en eenzaamheid om te gaan, een beroep deed op haar dochter.
Het empathische vermogen van Jeanine werd dan erg op de proef gesteld om de afweging te maken waar ze ruimte had om haar moeder te ondersteunen als mantelzorger en hoeveel zelfafwijzing daar mogelijk mee gepaard zou gaan. Dat laatste kon ze niet meer opbrengen en dus leerde ze begrenzen en nee te zeggen als het teveel werd.
En nu zit ze weer tegenover me met de vraag hoe het kan dat ze toch weer zo getriggerd is en onderuit is gegaan…
Ze is toch je moeder.. mag je nee zeggen tegen mantelzorger worden?
Het was begonnen toen ze samen met haar moeder bij de huisarts zat om te bespreken hoe verder te gaan nu haar moeder aangaf het niet meer alleen te kunnen. “Wie wordt de mantelzorger”? is de eerste vraag van de huisarts nadat ze samen met haar moeder het verhaal heeft gedaan.
En daar gebeurt het; ze voelt de druk. De vanzelfsprekendheid die er schijnbaar is dat iemand uit het gezin de zorg op zich neemt voor een ouder wordende moeder. Ze wordt boos, woedend en tot slot voelt ze de onmacht van het duivelse dilemma. Ze moet weer kiezen tussen zichzelf en de ander. Ze heeft die druk eerder gevoeld toen ze begon in te zien dat ze in de relatie met haar moeder een andere positie wilde innemen en daarmee meer afstand nam. “Ze is toch je moeder” heeft ze zo vaak gehoord en gevoeld. Nu is die druk nog vele malen groter; nee zeggen tegen de zorg van haar moeder voelt als een afwijzing en afkeuring van de hele maatschappij en bovendien alsof ze haar moeder nu helemaal in de steek laat… Daar waar het voorheen nog een compromis was tussen begrenzen en geven, voelt het nu alsof zij (weer) alles moet inleveren. Ze wil het niet, maar ze weet niet of ze de consequenties daarvan kan verdragen.
Wanneer loyaliteit boven alles gaat
De loyaliteit naar onze ouders is heel groot. Dat kan ook niet anders want zonder hen (of een andere volwassene die voor ons zorgt) kunnen we niet overleven. Als we in onze kindertijd of jeugd ervaren dat we niet altijd of helemaal niet krijgen wat we nodig hebben dan is het mechanisme in ons systeem zodanig ingesteld dat we “de ouders veilig maken”. Of in ieder geval 1 ouder. We betrekken de schuld van het niet krijgen of missen van iets, op onszelf. We zijn niet lief genoeg, we zijn het niet waard… Welke overtuiging we ook aannemen, alles is erop gericht om de oorzaak bij onszelf te zoeken zodat we ons veilig wanen bij onze ouder(s).
Die loyaliteit blijft in ons systeem net als de overtuigingen die we hebben moeten aannemen om te overleven, ook als we al lang volwassen zijn. De kans is groot dat deze overtuigingen effect hebben op de relaties die je aangaat in je volwassen leven. Het verschil is dat we nu alsnog kunnen leren om te krijgen wat we zelf nodig hebben, om onszelf te worden waar we eerder delen van onszelf niet konden laten zien, uit angst voor afwijzing door onze ouders en daarmee de mogelijke onthouding van zorg die we nodig hebben.
Zoals je in mijn blog over codepentie kunt lezen is dat niet altijd een even makkelijk of vanzelfsprekend proces omdat onze patronen en overleefmechanismes zijn opgeslagen in ons (autonome) zenuwstelsel. En hoewel we in veel relaties kunnen leren om patronen te veranderen en daarmee gelijkwaardige relaties aan te gaan, zijn de triggers van onze ouders vaak erg hardnekkig. Zeker als die ouder zelf niet mee beweegt in jouw (gezonde) verandering. Dan doet het systeem er alles aan om jou terug te plaatsen in de plek die je had. En zo blijf jij aan het werk om veilig te blijven in je volwassen leven. Dat betekent grenzen stellen, je eigen behoeftes even belangrijk maken als die van andere mensen en je durven uit te spreken.
Mantelzorger worden of voor jezelf zorgen
Als mantelzorger wordt je geacht te zorgen voor… Je bent in dienst van die ander. Waar dat een gezonde verhouding kan zijn als je daar als werknemer voor betaald wordt, wordt dat ingewikkelder als je gratis die werkzaamheden overneemt. Helemaal als je geacht wordt 24/7 klaar te staan voor die ander. Sommigen zeggen dat het goed is om nu voor je ouders te zorgen, zoals zij dat hebben gedaan toen jij kind was. Maar wat als jij die goede zorg niet (of niet voldoende) hebt gehad van hen…? En met alle gevolgen daarvan zelf hebt moeten zorgen dat je, net als Jeanine, je eigen leven op de rails krijgt…
Zorgen voor de ander, omdat je niet mocht zijn wie je was, is een manier om liefde en aandacht te krijgen die je zo nodig hebt gehad. Bij deze manier van “zorgen voor de ander” gaat dat vaak ten koste van onszelf omdat er geen grenzen gesteld mogen of kunnen worden. Je kunt als volwassen mens leren dat jij die grenzen wel mag (moet) stellen. Voor jezelf zorgen kan niemand anders voor je doen.
Wanneer "zorgen voor de ander" ten koste gaat van jezelf is het tijd om grenzen te stellen, je eigen behoeftes even belangrijk te maken als die van andere mensen en je durven uit te spreken.
